Expositie
Blik op Haarlem - zand, water, vest, stad
De stedenbouwkundige en planologische ontwikkeling van Haarlem van de 17de eeuw tot nu belicht aan de hand van iconische stadsgezichten van Ruisdael, Berckheyde en Van Goyen.
Het stadsgezicht van Haarlem is in de loop der eeuwen continu aan verandering onderhevig. Maar wat heeft nu de stad gemaakt tot wat zij nu is? Welke krachten hebben daarbij een rol gespeeld? En hoe kun je die krachten landschappelijk, stedenbouwkundig maar ook architectonisch herkennen?
In de tentoonstelling Blik op Haarlem - zand, water, vest, stad laat het ABC Architectuurcentrum zien hoe die ontwikkeling van Haarlem tot stand is gekomen. Uitgangspunt bij dit project zijn 17e-eeuwse schilderijen die door het Frans Hals Museum zijn uitgekozen voor een unieke tentoonstelling met Haarlemse stadsgezichten, met als titel Blik op Haarlem – Ruisdael Berckheyde Van Goyen. Deze tentoonstelling was te bezichtigen t/m 7 januari 2024.
De tentoonstelling in het ABC zoomt in op een selectie uit de in het FHM getoonde ver- en stadsgezichten van 17e-eeuwse meesters. Aan deze klassieke stadsgezichten worden een aantal ‘verdiepingslagen’ toegevoegd. Op grond van verschillende standpunten van de meester-schilders wordt in combinatie met interessante voorstellingen die betekenisvol zijn voor de stad, een keuze gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de stad gezien vanaf de zandrug in het westen (Ruisdael), vanaf het water (Vroom), met zicht op de bolwerken (Van Goyen) en vanuit het centrum (Berckheyde). Daarbij brengen de Haarlemse architectuur- en stadsfotograaf Chris Hoefsmit fotografisch in beeld hoe de stad er nu uitziet vanuit datzelfde standpunt als de schilder van het betreffende schilderij.
Reproductie en foto – toen en nu – worden naast elkaar samengebracht. De verschillen zijn zodoende zichtbaar en herkenbaar. Aan de hand van plattegronden van de stad door de eeuwen heen zie je aangegeven waar de schilders destijds en de fotografen nu stonden. De zichtbare veranderingen in de beelden en de plattegronden dienen vervolgens als basis voor de onzichtbare stedenbouwkundige en architectonische ontwikkelingen. Ook zie je welke invloed demografische en economische ontwikkelingen hebben en wat de toegenomen mobiliteit, de opkomst van de industrie, voedselproductie en toerisme doen met het stadsgezicht. En zelfs de toekomst komt aan bod: verdiep je in de Omgevingsvisie Haarlem 2045 en kom meer te weten over de toekomstige en te verwachten (gebieds)ontwikkelingen.
De expositie in het ABC loopt vanaf 22 september tot en met 25 februari 2024. De vergezichten met de Bavokerk aan de horizon waren in de 17de eeuw zó populair dat ze zelfs een eigen naam kregen: Haarlempjes. Deze Haarlempjes en andere bijzondere stadsgezichten zijn dan te zien in de eerste tentoonstelling ooit gewijd aan het 17de-eeuwse Haarlemse stadsgezicht. Het Frans Hals Museum laat Haarlem en het omringende landschap zien door de ogen van toonaangevende schilders als Jacob van Ruisdael, Jan van Goyen, Gerrit Berckheyde en vele anderen.
afbeelding: Gerrit Berckheyde, De Grote Markt te Haarlem met de Grote of St. Bavokerk, 1696, Frans Hals Museum, Haarlem, in langdurig bruikleen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
